Tôi đi Code dạo: Bức xúc chuyện nghề về IT và Developer và góp ý

 Đây là bài viết ý kiến từ trang Toidicodedao của anh Phạm Huy Hoàng. DBlog không chịu bất cứ trách nhiệm pháp lý về ngôn từ, bản quyền nào. Link gốc để xem Phần 1 https://toidicodedao.com/2017/08/03/buc-xuc-chuyen-nghe-phan-1-gach-da-nganh-it/

Gần đây, đọc báo đài mình bỗng thấy ngành IT bị trù dập dữ dội. Bản thân sinh viên IT, lập trình viên Việt Nam đã chịu đủ mọi thứ thiệt thòi, nay lại còn bị báo chí trù dập, cấp trên chèn ép.

Do khá bức xúc nên hôm mình viết bài này, vừa để chửi và xả cho bớt ức chế, vừa để bênh vực anh em developer và góp vài ý kiến cá nhân giúp ngành tốt hơn. Các anh em cứ thoải mái vừa uống trà vừa đọc nhé!

Gạch đá tới tấp vào đầu ngành IT!

Ngành IT và developer chịu khá nhiều gạch đá từ báo chí cho tới… chị em HR:

• Làm việc đến còng lưng, OT đến mỏi mắt để nhận đồng lương ba cọc ba đồng, chả đủ tiền mua bỉm sữa cho con thì bị báo chí đôn là lương bong bóng, lương trung bình vài nghìn.
• Công ty trả lương thấp, trù dập, chuyển công ty khác thì bị chê là hay nhảy việc, thiếu trung thành!
• Các công ty tuyển cho nhiều, xong vắt chanh bỏ vỏ, không chú trọng vào đào tạo, cho nhân viên làm mấy dự án cũ kỹ chả học được gì, xong lại than nhân viên thiếu khả năng chuyên môn. Chuyên môn trên trời rớt xuống à?
• Vài thanh niên mở được công ty thì bắt đầu chê trình độ và mặt bằng chung của developer Việt. Tiền ít đòi hít … chồn thơm, không offer được mức lương, title người ta mong muốn, bắt đầu chê để dìm hàng.

Tất nhiên, trong chuyện này, cũng có 1 phần là lỗi của bản thân lập trình viên. Tuy nhiên, đa phần là do lỗi của hoàn cảnh, của công ty nhiều hơn. Cùng đọc phần dưới để biết rõ hơn nhé!

Lương có thật sự là cao, hay đang bị thổi phồng quá đáng?

Các bạn lều báo rất thích lôi chuyện lương cao lương thấp ra mà nói. Gần đầy, có khả nhiều bài viết về chuyện lương ngành IT, đa phần đều giật tít câu view, thổi phổng sự thật:

• Lương IT tăng trưởng nóng!
• Kỹ sư lập trình lương 2000 USD mỗi tháng!
• Lương nhân sự IT 120 triệu đồng mỗi tháng

Chả biết sao chứ mình nghe nhiều nơi lương công nhân, bảo vệ còn được 5-9 triệu. Sinh viên IT vừa ra trường có bằng ĐH may mắn thì được khoảng 7-8 triệu, còn thử việc thì chỉ được 2,3 triệu hoặc không lương! Công nhận là cao thật đấy! Bạn nào có các mức lương 2000$, trăm triệu như trong bài báo thì comment trên trang Toidicodedao.com cho mình biết nhé.

Báo chí cứ gieo tư tưởng rằng ngành này lương cao, lương không tương xứng với khả năng mà… quên nhu cầu thị trường. Theo quy luật cung-cầu, khi nhu cầu thị trường cao, lượng cung cấp không đủ, giá cả sẽ tăng. Là lập trình viên, chúng ta phải tranh thú lúc sức lao động mình giá còn cao để bán cho được giá chứ nhỉ?

Nhiều nhà tuyển dụng chống chế: Lương của lập trình viên quá cao so với giá trị đem lại cho công ty! Ơ hay, lương cao hay thấp là do thị trường quyết định. Giả sử bạn vào ăn nhà hàng, giá cao chót vót nhưng lượng thức ăn ít, giá trị đem lại ít. Bạn có thể không ăn, hoặc tìm cách tận hưởng các giá trị khác như phục vụ, không gian.

Nếu công ty cảm thấy vậy thì công ty có thể không thuê, hoặc tìm cách đào tạo và khuyến khích để nhân viên đem lại giá trị cao nhé!

Lý do khan hiếm nhân sự và nhảy việc

Nhiều công ty cũng rất là kì, tiền ít đòi hít … chồn thơm. Họ muốn tuyển lập trình viên giỏi kĩ thuật, nhiều kinh nghiệm, giỏi tiếng Anh mà chỉ trả mức lương “phải chăng” (còn gọi là lương chết đói), rồi lại than không tìm được ứng viên, hoặc ứng viên không đủ trình độ.

Xin lỗi nhé, tuổi gì, dev có khả năng thật sự thì nó không ngu mà làm việc với mức lương “phải chăng” đó đâu! Mà cũng chẳng cần phải là dev, thử ra Trần Duy Hưng tìm một em chân dài, ra trắng, dáng ngon, mặt người mẫu với giá 2-300k xem! Có mà tìm đến già cũng không ra đâu

Một số khác lại chê nhân viên hay nhảy việc, độ trung thành thấp! Đây một phần cũng là lỗi của developer chúng ta, mới làm được vài tháng đã nhảy việc vì… chán công ty, muốn lương cao hơn. Tỉ lệ này ở ngành IT nước ngoài cũng na ná vậy.

Chuyện nhảy việc có những lợi ích và tác hại của nó

Đa phần các công ty rất ghét điều này, vì họ sẽ bị lỗ khi bỏ công đào tạo bạn. Tuy nhiên nhảy việc nhiều sẽ giúp bạn mau lên lương, lên chức hơn so với việc… ngồi lỳ tại một công ty. Nhưng nhớ cẩn thận đừng nhảy việc nhiều quá, người ta xem CV sẽ sợ không dám tuyển đâu.

Chuyện chê bai developer Việt Nam và ngành IT

Ngoài ra, gần đây còn có một trò khác là… chê bài trình độ developer Việt Nam. Các bác này nọ cứ khoái lôi nước ngoài ra so sánh rồi chê trình độ IT Việt Nam. Sao không so sánh môi trường làm việc và mức lương luôn đi!

Điển hình như cách đây vài tháng, có một bài chê bai cách đặt title của developer Việt Nam (Bài viết có tính xây dựng, khá hay và đáng đọc, chỉ có đôi chỗ mình không đồng tình):

Bác Quốc Nguyễn đã có một bài phản pháo khá hay về vụ này, các bạn có thể đọc thử tại đây https://kipalog.com/posts/junior--senior--expert-la-khi-gi-

Gần đây, mình cũng vừa thấy một bài ném đá developer trên Linkedin với cái tựa rất kêu Ngành IT VN đang đẻ ra một lũ ngông nghênh ảo tưởng về năng lực của mình (Vậy mà còn được nhiều like share mới chết).

Mình nghĩ chắc thanh niên này chỉ trả nổi lương 8-10 củ, tiền ít đòi hít … chồn thơm, không offer được mức lương và title người ta mong muốn nên mở mồm chê để dìm hàng.

Thú thật, từng làm việc và phỏng vấn trong và ngoài nước, mình cảm thấy khả năng technical của developer Việt không thua gì các nước khác. Nếu có, chắc chỉ vài mặt như tư duy sản phẩm, kĩ năng mềm, định hướng nghề nghiệp. Đây lại là lỗi của hệ thống giáo dục, của hệ thống chứ đâu phải hoàn toàn là lỗi của lập trình viên?

Lập trình viên không biết tự học là tại… ngành giáo dục??

Nhiều người đổ lỗi lý ngành IT Việt Nam chưa phát triển cho … bản thân lập trình viên; lập trình viên lười, lập trình viên không biết tự học, lập trình viên ảo tưởng sức mạnh. Mình thì nghĩ ngược lại, mình nghĩ nguyên nhân chuyện này phần nhiều bắt nguồn từ ngành giáo dục và đào tạo.

Bạn nào theo dõi blog cũng đều biết, mình rất hay khuyên các bạn sinh viên là muốn phát triển trong ngành này thì phải chịu khó tự học đi, kiến thức trong trường không đủ đâu. Ở Việt Nam, từ mẫu giáo tới cấp 3 chúng ta quen thói đọc chép, dạy gì học nấy, nên lên Đại Học vẫn thế. Do đó lập trình viên Việt Nam chưa có tính tự học.

Dẫu biết rằng, tình trạng trẻ trâu lười biếng thì ở đâu cũng có, nhưng mình nghĩ lỗi vẫn do sự đào tạo của nhà trường. Mới vào Đại Học mà đã nhồi ngay một đống Toán Lý Hoá đại cương vô bổ vào đầu sinh viên. Mình toàn nghe các bạn kể là thầy dạy một đống, giao 1 đống bài tập rồi để các em tự bơi, học xong mà chẳng hiểu học làm gì.

Sao các thầy không chịu khó khuyên có tâm như Code dạo, khuyên các em tự học, sau đó vẽ đường và chỉ cách học nhỉ? Thay vì dạy những kiến thức cũ (trước sau gì cũng lỗi thời), sao không dạy căn bản trước, sau đó dạy cách tự học, tư vấn lộ trình học, chỉ ra con đường để các bạn tự đi. (Như mình chẳng hạn, cuối mỗi bài viết mình đều thêm 1 số link để các bạn tìm hiểu kĩ hơn).

Đó cũng là lý do mà nhiều bạn sinh viên phải ra cúng tiền cho các trung tâm. Họ biết mình thiếu kiến thức, nhưng không biết tự học như thế nào, học những gì nên đành ra học ở trung tâm (Son xấu trai gì đó chẳng hạn).

Trung tâm không dạy là coi như không biết luôn. Nếu được dạy cách tự học ở trường, các bạn ấy sẽ tiết kiệm được nhiều thời gian và tiền bạc rồi.

Tiếng Anh không tốt, tạo rào cản lớn về ngôn ngữ!

Ở nước ngoài, sách công nghệ hay rất nhiều và đủ thể loại. Có sách chuyên sâu về ngành lập trình, ngôn ngữ lập trình, về thiết kế, về kĩ nghệ viết code, hoặc qui trình làm việc. Khi có công nghệ mới ra đời, một thời gian sau cũng sẽ có vài cuốn sách hay về công nghệ đó được Appress, O’reilly ra mắt.

Muốn theo kịp công nghệ, phải chịu khó theo dõi và học từ sách nước ngoài.

Ngoại ngữ chính là lý do lập trình viên Việt Nam, nhất là sinh viên, chịu nhiều thiệt thòi hơn so với dev nước ngoài. Tiếng Anh của sinh viên VN phần lớn không giỏi (lại lỗi của hệ thống giáo dục), ngồi nghe mấy khoá học hoặc đọc sách 100% tiếng Anh thì làm sao mà tiếp thu?

Biết tự học ở đâu khi mà tài liệu khan hiếm, nhất là tài liệu hay? 

Ở Việt Nam, đa phần sách là về thuật toán, về các ngôn ngữ như C, C++, sách công nghệ cũ, hoặc sách bài tập, đa phần là từ giáo trình của các trường Đại Học.

Thật lòng mà nói, mình chưa thấy cuốn sách tiếng Việt nào mang tính thực tiễn, gần gũi với công việc code hàng ngày, cũng không thấy cuốn nào đào sâu về ngôn ngữ như C# in Depth, Thinking in Java, Eloquent JavaScript,…. Sách tiếng Việt phần lớn mang tính chất “dạy code” hơn là “đào tạo lập trình viên”.

Dạo qua các forum, thấy nhiều bạn sinh viên muốn đọc sách lập trình, hỏi sách hay thì toàn được chỉ cuốn giải thuật gì đó của thầy Lê Minh Hoàng. Sách hay, và giải thuật cũng quan trọng thật đấy. Nhưng khi đi làm đa phần chẳng cần dùng đến mấy thứ cao siêu đó đâu!

Sao không chỉ các em tìm đọc những thứ thật tế, gần gũi với nghề nghiệp hơn như Code Complete, Clean Code, Refactoring… Tiếc thay, những cuốn này cũng không hề có tiếng Việt cho sinh viên đọc.

Sách về lập trình hay thì mình giới thiệu cuốn này, ahihi: https://tiki.vn/code-dao-ki-su-p580509.html

Đây một phần là lỗi của lập trình viên chúng mình, khi không chịu bỏ tiền ra mua sách (Đừng lo, nước ngoài cũng vậy, nghe đồn là trung bình một lập trình viên đọc chưa đến một cuốn sách mỗi năm). Nhưng mình nghĩ (lại nghĩ) một phần lỗi là do các nhà xuất bản chỉ chú trọng lợi nhuận.

Sách kĩ thuật rất khó bán so với sách ngôn tình, sách kinh tế nên phải đội giá lên cao. Đây là lý do cuốn Code Dạo Kí Sự giá đến 160k, trong khi tiểu thuyết hay sách về quản lý cùng độ dài chỉ khoảng 80k. Giá cao thì không bán được, lại lỗ, hậu quả là chúng ta lại không có sách mà đọc!

Phát triển chuyên môn kiểu gì? Môi trường và dự án đâu mà học?

Developer Việt cũng hay bị chê là… thiếu kinh nghiệm, trình độ chuyên môn không cao. Cá nhân mình nghĩ yếu tố này phụ thuộc vào môi trường, và công ty. Để nâng cao khả năng chuyên môn, cách tốt nhất là thực tập hoặc đi làm.

Chỉ có trải qua quá trình làm việc, học hỏi qua dự án thì mới nâng cao trình độ được. Đó cũng là lý do mà người đi làm 3,4 năm, có nhiều kinh nghiệm hơn sẽ giỏi hơn, lương cao hơn các bạn mới ra trường.

Lại một thực trạng nữa, ở Việt Nam phần lớn các công ty lập trình là công ty outsource. Vào những công ty này, bạn sẽ học được nhiều về qui trình, cách làm việc nhóm. Tuy vậy, bạn sẽ thiếu tư duy sản phẩm, tư duy thiết kế hệ thống, cách làm việc với khách hàng.

Thử nghĩ xem, các dự án quanh đi quẩn lại chỉ có bảo trì, outsource, code theo design sẵn có thì phát triển kĩ năng vẹo gì nữa bây giờ?

Hoặc ở các công ty vừa và nhỏ, bạn học được gì khi ngồi cắt file PSD ra HTML/CSS suốt 2,3 năm?

 Học được gì khi suốt ngày build đi build lại web tin tức, code web bán hàng cho mấy doanh nghiệp cò con?

Tất nhiên, cũng có khá nhiều công ty lớn có product như VNG, TGDD, NCT, Tiki, …  Nếu tham gia build web tin tức cho VnExpress, web bán hàng của Tiki hay Thegioididong thì lại khác. Các sản phẩm này phục vụ hàng triệu người dùng, nên sẽ có những vấn đề kĩ thuật rất hay để giải quyết

Nhiều công ty cứ muốn ăn sẵn mà không chịu khó tự đào tạo. Sao không kiếm junior dev về rồi đào tạo người ta? Sợ nhảy việc thì cứ cho lương cao bằng với thị trường đi!

Lấy Fsoft làm ví dụ, mặc dù nó bị chê nhiều vì lương thấp, bóc lột, bản thân mình lại thấy nó cũng có vài cái khá hay như: có lớp Fresher đào tạo sinh viên mới ra trường, tài trợ tiền thi chứng chỉ, lâu lâu có các khoá đào tạo chứng chỉ miễn phí cho dev.

Trách nhiệm của chính developer (lập trình viên)

Tất nhiên, việc tự học, tự trau dồi kinh nghiệm cũng là trách nhiệm của developer, tức là chính các bạn!

Cùng làm một công việc, có người được giao gì làm nấy, xong việc thì vỗ đùi tự cho là mình giỏi, sẽ chẳng học được gì cả. Ngược lại, vừa làm việc, bạn vừa cố gắng tìm hiểu kĩ việc mình đang làm, quan sát và học hỏi những cái hay của những người xung quanh thì sẽ nhanh phát triển hơn nhiều.

Một công ty tốt, môi trường tốt sẽ cho ta cơ hội để học hỏi, nhưng có tận dụng được cơ hội đó hay không còn tuỳ thuộc vào chính chúng ta nữa!

Vậy chúng ta phải làm gì?

Phát triển văn hoá chia sẻ và thảo luận

Lập trình viên giỏi ở Việt Nam cũng nhiều, nhưng họ ra nước ngoài làm, hoặc làm một hồi thì leo lên các vị trí quản lý mất tiêu rồi, toàn chém gió cách quản lý chứ có gì nhớ gì về technical đâu mà chia sẻ? Thêm nữa, trong các dự án outsource phần lớn vấn đề nằm ở requirement và qui trình, không phải nằm ở technical như startup.

Tính ra, số sách viết về ngành nghề, kinh nghiệm lập trình ở Việt Nam cũng không nhiều. Trên tiki chỉ thấy có vài cuốn kiểu “Đừng tin, chém gió đấy” hoặc”Code dạo Kí sự” (Blog tui viết, tui quảng cáo sách tui kệ tui, ok).  Cũng có thể do dân dev ít nói, không thích diễn đạt nên ngại không chia sẻ chăng?

Ở nước ngoài, lập trình viên giỏi và trâu tập trung nhiều ở reddit, quora, medium, chia sẻ với newbie và thảo luận. Dân Developer Việt Nam cũng rất chịu khó chia sẻ, không hề có tư tưởng bo bo giấu nghề. Thế nhưng, chúng ta lại không có nơi để thảo luận.

Muốn chia sẻ kinh nghiệm, kiến thức công nghệ thì đi đâu? Chắc chỉ có tự viết blog hoặc lên webtretho, lên vozforum.

Tuy vậy, về mặt này, trong ngành mình cũng có một số điểm sáng: Một số cty mới như tiki, thegioididong rất chịu khó chia sẻ về thiết kế hệ thống, qui trình làm việc. Các cộng đồng lập trình (kipalog, daynhauhoc) cũng còn khá nhỏ.

Vì vậy, mình khuyên các bạn nên viết blog và đi thuyết trình đi. Đừng nghĩ rằng mình làm nó vì người khác, hãy nghĩ rằng mình làm nó cho chính mình! Nó cũng sẽ giúp bạn diễn đạt tốt hơn, tự tin hơn, xây dựng thương hiệu cá nhân nữa!

Kì trước về Việt Nam, mình có 3 buổi thuyết trình trong vòng 2 tuần, mỗi buổi gần 5-80 khán giả. Nếu không có blog, chắc mình cũng không đủ tự tin để chém gió thế đâu.

Nâng giá và làm giá thôi các bạn trẻ!

Hãy nhớ qui luật cung cầu của thị trường. Thị trường ngành IT đang hot, cầu vượt cung, nên chúng ta có quyền làm giá, đòi mức lương xứng đáng. Đừng xin việc, mà hãy tìm việc!

Lúc phỏng vấn, không chỉ công ty lựa chọn bạn, mà bạn cũng đang tìm hiểu, lựa chọn công ty phù hợp. Hãy tìm hiểu kĩ mức lương cho vị trí đó, đừng để bị trả hớ hay bị ép giá.

Hãy nhớ, chúng ta đang may mắn khi thị trường đứng về phía mình. Việc nhiều dev ít, mất việc chỗ này thì tìm việc chỗ khác. Biết đâu 10 năm nữa, lập trình viên đầy đường, việc ít người nhiều, chúng ta lúc đó sẽ bị ép giá lại thì sao (việc này chắc là khó xảy ra, vì đào tạo không đủ).

Tất nhiên, để có thể ép giá, làm giá thì bản thân bạn phải … có giá. Không có khả năng thì đừng mở mồm đòi lương khủng! Mới ra trường thì ráng đi thực tập 6 tháng -1 năm để có kinh nghiệm đã! Ngoài ra, phải chịu khó trau đồi kĩ năng cứng, kĩ năng mềm, học tập thêm, đọc blog IT, đọc sách công nghệ và làm pet project nhiều vào!

Lập trình viên trên thị trường cũng đông đấy, nhưng thượng vàng hạ cám đủ cả! Nếu bạn giỏi công nghệ, kĩ năng cứng bạn tốt, biết cách giao tiếp làm việc nhóm, còn có khả năng tự học, dĩ nhiên bạn sẽ là ứng cử viên sáng giá, tha hồ mà .. hét giá nhé!

Tại sao mình lại khuyên điều này? Chúng ta nâng giá để các công ty không coi chúng ta là lũ code thuê rẻ mạt, sau này các em sinh viên ra trường mới có cớ để đòi lương cao. Bên cạnh đó, chúng ta phải trau dồi bản thân để đem lại lợi ích cao hơn cho công ty, có vậy họ mới bạn thấy xứng đáng với mức lương họ bỏ ra chứ, phải không nào?

Mua sách, đọc sách, chia sẻ sách

Cũng không phải quảng cáo hay gì đâu, nhưng các bạn nên mua sách Code Dạo Ký Sự của mình về đọc! Nhuận bút của mình được tính theo sách xuất bản mỗi lần, nên các bạn mua nhiều hay ít mình cũng chẳng được thêm đồng nào đâu.

Tuy nhiên, nếu sách bán về ngành IT bán được, sẽ có nhiều nhà sách xuất bản sách IT hơn.Sách bán được nhiều thì giá sẻ giảm, bạn đọc dễ tiếp cận, sẽ có nhiều tác giả viết sách hơn, chúng ta sẽ có nhiều sách hay mà đọc.

Tin vui này, sắp tới sẽ có 2 cuốn sách mang tên Lập Trình và Cuộc Sống bên blog vinacode, cũng như Clean Code bản tiếng Việt sẽ được xuất bản đấy! Các bạn nhớ đón xem và để dành tiền mua nhé.

Chuyện nhân nghĩa lễ trí tín, thông nhau mà sướng!

Nói chung, từ đầu đến giờ, mình than thở cũng chỉ là để… giải trình. Để ngành IT tốt lên thì chúng ta phải thay đổi. Những thay đổi phải bắt đầu từ bản thân lập trình viên chúng ta trước, rồi mới lan dần ra cộng đồng được.

Mỗi người góp một ít, thương nhau thêm một tí, thông nhau mà sướng, nhầm, thương nhau mà sống. Mấy chuyện này chung qui cũng xoay quanh “nhân nghĩa lễ trí tín” của các cụ ngày xưa:

• Các bác senior đừng giấu nghề, giấu việc, thương đàn em một tí. Các đàn anh chịu khó viết blog, viết sách, dạy dỗ đàn em một tí. Có công việc gì ok, có cái gì hay ho thì giới thiệu cho nó, quan hệ thầy trò tương thân tương ái, cái đó là cái “nhân“.
• Các doanh nghiệp đừng ép giá sinh viên nữa, đừng bóc lột mà chịu khó đào tạo nó xíu đi. Đừng ham hốt những nhân sự giỏi, vừa mắc vừa khó chiều. Hãy hốt các em sinh viên mới ra trường, có khả năng học tập rồi dạy dỗ người ta. Có ơn dạy dỗ, sau đó trả lương đúng với năng lực thì chả nhân viên nào muốn nhảy đâu, đó là cái “nghĩa”.
• Các doanh nghiệp cũng nên có career path rõ ràng cho lập trình viên, cho họ thấy gắn bó với công ty lâu sẽ lên được vị trí gì, chức danh gì, thì họ sẽ gắn bó với công ty chứ chả dạu gì mà nhảy cả.
• Các đàn em thương và nể trọng đàn anh một tí, hỏi cũng hỏi lịch sự đàng hoàng, ko bố láo. Chịu khó bưng trà rót nước mời đi nhậu, mời mát xa, đó là cái “lễ“.
• Các bạn IT cũng nên khôn một tí, đừng tin tưởng toàn bộ nhưng lời manager nói, đừng đâm đầu vào những công ty bóc lột kiểu “ai làm việc ngày 6-8 tiếng đừng về công ty tôi”. Cũng đừng im lặng mãi, mà nên hợp lại phản kháng lại bọn lều báo (thông qua facebook, qua blog) khi lều báo chửi ngành, đó là cái “trí“.
• Các bác lều báo đừng bảo lương IT cao nữa, so với nhu cầu thì lương vẫn chưa đủ cao đâu. Cứ bảo là thấp, để các em sinh viên bớt ham hố nhảy vào ngành này, để các doanh nghiệp còn thương lập trình viên hơn.
• Có gì nói nấy, đừng dùng ngòi bút để phát ngôn bừa bãi, đừng chê VN nâng bi nước ngoài, đó là cái “tín“.

Link xem blog gốc

Bài viết gồm 3 phần trên Tôi đi Code dạo:

• Phần 1: Gạch đá bủa vây ngành IT và developer: https://toidicodedao.com/2017/08/03/buc-xuc-chuyen-nghe-phan-1-gach-da-nganh-it/
• Phần 2: Trông người lại nghĩ đến ta, ngành IT Việt Nam thua kém gì nước ngoài: https://toidicodedao.com/2017/08/08/buc-xuc-chuyen-nghe-nganh-it-viet-nam-va-nuoc-ngoai/
• Phần 3: Anh em developer chúng ta phải làm gì? : https://toidicodedao.com/2017/08/10/buc-xuc-chuyen-nghe-developer-nen-lam-gi/